Nafaka nedir? Nafaka, bir boşanmada mahkeme kararı ile eski eşe verilmesi hükmedilen ödemeleri ifade etmekte ve daha düşük gelir elde eden tarafa, maddi destek sağlamayı amaçlamaktadır. Aslında bu terim için bakım veya eş desteği de diyebiliriz. Nafakanın arkasındaki fikir, düşük gelirli eski eşe, evlilikleri boyunca sürdürdüğü yaşam standardına benzer bir standart sağlamak için yeterli desteği sağlamaktır. Eski eşin ya da boşanma beklenirken eşin desteklenmesi için cinsiyetten bağımsız bir terimdir. Nafaka, bir tek kadınlara değil ekonomik açıdan güçsüz olan erkeklere de bağlanabilmektedir. Ülkemizde, genellikle nafaka talebinde bulunan tarafın kadın olmasının ve onları ekonomik olarak dezavantajlı kılan nedenlerden birkaçını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği
• Kadınların Erkekler ile Eşit Eğitime Sahip Olmayışı
• Kadınların Erkekler ile Eşit İstihdam İmkânlarına Sahip Olmayışı
• Kadınların Erkeklerden daha Düşük Maaş Alması

Yukarıda sayılan nedenlerden dolayı, nafaka hakkı daha çok kadınlara tanınmaktadır. Nafakanın aslında, bir borç olduğunu söyleyebiliriz. Aile hukukundan doğan bu borç, kişisel bir borçtur. Hâkimler, boşanmış bir çiftin mali kaynaklarını eşitlemeye çalışmak için nafaka hükmünü verir. Hâkim, nafaka verip vermemeye karar verirken eşlerden birinin kanıtlanmış bir mali ihtiyacı olup olmadığını, eşlerin yaş ve sağlığını, evliliğin süresini, eşlerin kazanma kapasitesini ve diğer eşin ödeme gücü olup olmadığı gibi unsurları değerlendirmektedir. Nafakayı açıklarken, biraz daha derine inmekte fayda vardır. Türk Medeni Kanunu uyarınca nafaka türleri ikiye ayrılır:

• Yardım Nafakası
• Bakım Nafakası

Yardım Nafakası

Yardım nafakası, evlilik hukuku ile ilişkisi olmayan bir nafaka türüdür. Yardım edilmezse güç ve muhtaç duruma düşecek kişi, ekonomik durumlarının iyi olması kaydı ile anne, baba, çocuklar veya kardeşlerine dava açabilir. Mahkeme, kişinin yaşamını sürdürebilmesi için Türk Medeni Kanunu’nun 364.maddesi uyarınca, aileden yardım alınması gerektiğine ve yardım ödemesine hükmetmektedir. 

Bakım Nafakası

Bakım nafakası, evlilik hukukundan ortaya çıkan nafaka türüdür. Boşanma davası esnasında ve sonrasında hükmedilebilen bakım nafakası, üçe ayrılır:

• Tedbir Nafakası
• Yoksulluk Nafakası
• İştirak Nafakası

Tedbir Nafakası

Tedbir nafakası, genel anlamda boşanma davası esnasında mağdur duruma düşecek eş ve çocukların mağduriyetlerini engellemek amacıyla hükmedilen nafakadır. Tedbir nafakası hükmünde göz önüne alınan unsur, tarafların kusur seviyesi değil mali güçleridir. Tedbir nafakasının süresi, boşanmanın karara bağlanması ile sona erer. Tedbir nafakasını, herhangi bir talep olup olmadığına bakmaksızın mahkeme belirlemektedir ve bir ara karar çıkartılır. Çocuklar için tedbir nafakasının işleyiş ise şu şekilde olmaktadır. Çocukların, boşanma sırasında, eşler ayrı yaşayacağından, hangi tarafta kalacağının belirlenmesi ve çocukların geçimi ile ilgili hususlar, Medeni Kanun’un 169.maddesinde, iştirak nafakasında belirtilmektedir. 

Yoksulluk Nafakası

Türk Medeni Kanunu’nun 175. maddesinde, boşanmanın hem sosyal hem psikolojik hem de ekonomik açıdan mağdur edeceği ve yoksulluğa düşüreceği tarafın diğer taraftan, mali gücü oranında süresiz nafaka talep edebileceği belirtilmiştir. Yoksulluk nafakası, boşanma davasında ya da boşanma davasının sonuçlanmasının ardından, 1 yıl sonra talep edilebilmektedir. Elbette, nafaka talep eden tarafta bazı şartlar aranmaktadır. Bu şartları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Nafaka talebinde bulunanın, karşı taraftan daha az kusurlu olması gerekmektedir. 
• Nafaka talebinde bulunanın, yaşamını idame ettirebilecek kadar bir geliri olmaması gerekmektedir.  
• Nafaka talebinde bulunanın, işsizlik maaşı almaması ve bu maaşı almaya hak kazanmış olmaması gerekmektedir.  
• Nafaka talebinde bulunanın, mesleğinden kazanç elde etmiyor olmaması gerekmektedir.
• Nafaka talebinde bulunanın, boşanma sonrası kendisini yoksulluğa düşürmeyecek ve refahını bozmayacak gelire sahip olmaması gerekmektedir.
• Nafaka talebinde bulunanın, eski eşten daha fazla veya aynı düzeyde geliri olmaması gerekmektedir.
• Nafaka talebinde bulunanın, kendi isteği ile mesleğinden ayrılmamış olması gerekmektedir. 
• Nafaka talebinde bulunanın, yaşlılık, emekli veya dul maaşı almıyor olması gerekmektedir. 
• Nafaka talebinde bulunanın düzenli bir faiz getirisine sahip olmaması gerekmektedir. 

İştirak Nafakası

Boşanma davası sonucunda, velayeti alamayan tarafın çocuk üzerindeki sorumluluk ve yükümlülüğü ortadan kalkmaz. Velayet hakkını almayan tarafın, çocukların bakımı, eğitimi, sağlığı, gıdası ve benzer ihtiyaçları için ödediği nafakaya iştirak nafakası denir. Bu nafaka, çocukların korunmasına yöneliktir. İştirak nafakasının miktarı belirlenirken, nafakayı ödemekle yükümlü taraf ile çocuğun velayetini alan tarafın ekonomik gücü ile çocuğun ihtiyaçları dikkate alınmaktadır. İştirak nafakasının süresi, çocuğun erginliğine kadardır. Fakat çocuğun eğitiminin devam etmesi durumunda, yardım nafakası devreye girer ve çocuğun eğitimi sona erene dek devam eder.  

Yoksulluk Nafakası Nasıl İşler?

Mahkeme tarafından kararlaştırılan ve her ay ödenen nafaka, aşağıdaki kriterlerden biri karşılanana kadar devam eder:

• Nafaka ödemesi alan eski eşin yeniden evlenmesi
• Eski eşin başka bir yetişkinle birlikte yaşamaya başlaması
• Eski eşin gelir seviyesinin yükselmesi
• Taraflardan birinin ölümü 

Nafakanın Miktarının Belirlenmesi

Nafakanın miktarı hâkim tarafından belirlenmektedir. Geçim sıkıntısı çeken taraf, bu mağduriyeti devam ettiği sürece nafakadan faydalanabilir. Yani yasada süre kısıtlaması yoktur. Aile mahkemesi veya yerel mahkeme tarafından belirlenen nafaka miktarında en önemli kriterler nafaka yükümlüsünün geliri, mesleği ve ailenin boşanmadan önceki yaşam standartlarıdır. Yoksulluk nafakasında ek olarak, kusur durumu çok önemlidir. Yasal düzenlemelere göre tam veya ağır kusurlu taraf nafaka talebinde bulunamaz. 

Nafaka Miktarı Arttırılabilir mi?

Nafaka miktarının arttırılması mümkündür. Nafaka miktarının arttırılabilmesi için nafaka artırım davası açılması ve mahkeme kararı şarttır. Nafaka miktarı aşağıdaki durumlarda arttırılabilir:

• Paranın alım gücünün düşmesi ile nafaka miktarının ihtiyaçları karşılamaması
• Nafaka alan tarafın ihtiyaçlarının artması ve ekonomik durumunun bozulması 
• Nafaka ödemekle yükümlü olan tarafın, ekonomik açıdan durumunun iyileşmesi
• İştirak nafakasında çocukların giderlerinin ve ihtiyaçlarının artması

Nafaka Yükümlüsü Taraf Nafakayı Ödemezse Ne Olur?

Nafaka ödemekle yükümlü tarafın, nafakayı ödememesi halinde nafaka alacaklısı taraf, ödenmeyen nafaka için icra takibi yapma hakkına sahiptir. Yapılacak icra takibi ile ödenmeyen nafakalar ile aylık işleyecek nafakalar da talep edilebilmektedir.